Hasauka adlı bölgede gerçekleşen savaşta Karaçay erkeklerin büyük kısmı canını vermiştir. Böylece Karaçay feshedilmiştir. O tarihten bu yana Ruslar,115 sene Karaçay Türklerinin dillerini ve dinlerini yok ederek asimile etmeye çalışmışlar. Ama yapamamışlar.

Ruslara boyun eğmeyen, diz çökmeyen millet lazım değildi. Rusları ilgilendiren stratejik anlam taşıyan Karaçay'ın cennet gibi topraklarıydı. Bundan sonra 1943 yılının 2 kasım tarihinde Stalin'in rejimi Karaçay Türklerini zorla Orta Asya'ya sürgüne göndermiştir. 14 sene sonra Kruşçevin döneminde Karaçaylılar yurtlarına geri dönebilmişler. Bugün bile Karaçayları rahat bırakmıyorlar. Kurt milletler için, yani boyun eğmeyen milletler için her zaman hayat kolay değildir. 1940 yıllarında Kafkasya'dan ilk sürgüne gönderilen Karaçaylar olmuştur. Daha sonra Çeçen ve İnguş, sonra da Malkarlar olmuştur.

Bin dokuz yüz doksan senelerinde İnguş milleti tekrar baskı altında kaldı. Bugün bile Ruslarla Çeçenler arasında savaş devam ediyor. Karaçay-Çerkez Cumhuriyetinde Karaçay Türklerine karşı pis oyunlar devam ediyor.

Kabartay-Malkar Cumhuriyetinde de Malkar Türkleri baskı altındadırlar. Ne on dokuzuncu asırda ne de yirminci asırda kurt halklar rahat olmamışlar. Yirmi birinci asrın ne getireceğini İnşallah göreceğiz. Şu anda bizim oluşturduğumuz yalnız kurtlardan bir birlik kurmalıyız. Kurt milletler birikmeden gerçek hayat, gerçek hürriyet, gerçek zafer olmayacaktır. Türk Dünyanın sembolü Bozkurt bizi sürekli birikmeye davet ediyor.

İslam dinini almadan önce Karaçay Türklerinde çocuk doğuracak olan hanımlar kurt dişini yanlarında taşımışlar. Bunun anlamı ise cesur erkek çocuğun doğmasını arzuladıklarından. Erkek çocuk doğduğunda ise beşiğin dört köşesine dört kurt resmi koymuşlar. Bin dokuz yüz kırk senelerinde Orta Asya'ya sürgüne gitmeden önce Karaçay evlerde ahşap yatakların dört köşesine ahşaptan oyarak kurt simalarını yerleştirmişler. Bunları bugün bile Karaçay yaşlıları anlatıyorlar.

Bin dokuz yüz altmış senesinde yüz yirmi yaşında vefat eden Tambiy Cüsüb'ün anlattıkları bugüne kadar küçük oğlunda saklanmıştır. Onun anlattıklarına göre: "Eski dönemlerde büyük cesurluk yaparak, yurdunu koruyarak şehit olanları kurt şeklinde yapılan sedyede cenazeyi mezarlığa götürmüşler. O cenaze sedyesini bin dokuz yüz senesine kadar kullanmışlardı". Bugün bile dağlarda yaşlıların elinde elle tutulacak kısımları kurt kafası şeklinde yapılan bastonları görmek mümkündür.

Bin dokuz yüz kırk senesine kadar mahkemelik olan adamlara, şahitlere, gerçeği söylemeleri için ellerine kurdun kirişini tutturarak yemin ettirmişler.

Kendi gözlerimle gördüğüm şeyleri anlatıyım. Birkaç sene önce bir gün köyde koyunlarımız otlaklardan dönmediler. Akrabalarımızla aradık ama bulamadık. Eve döndüğümde annem "Gidin kurdun ağzını bağlayıp gelin" diye beni dayıma gönderdi. Annemin kardeşi Nonuy bıçağı kından çıkarıp ters çevirip bıçağı ve kını birbirine bağladı. Ne dua ettiğini bilmiyorum ama bu hareketleri yaparken dudakları bir şeyler fısıldıyordu. İki gün sonra koyunları bulduk. Koyunların bir çoğuna kurt burnuyla vurarak sakatlamıştı ama ağzını açamadığı için koyunlarda eksik yoktu. Annem beni "Git kurdun ağzım açtır" diyerek tekrar dayıma gönderdi. Nonuy zavallı dua edip bağladığı bağı çözüp bıçağı kına yerleştirdi. "Böyle yapmazsam kurt ağzını açamayacak, açlıktan ölecektir. Günah" dedi. Ben büyüklerin bu yaptıkları konusunda ne düşünmek gerektiğini hala bilmiyorum. Hala hatırladıkça şaşırıyorum. Bu "kurt ağzını bağlama", "kurt ağzını açma" törelerini hala Karaçay köylerde görmek mümkündür.

Karaçay-Malkar Türklerinin ünlü yazarları, şairleri olan Semenlanı İsmailin, Möçülanı Kazim'in, Kuliylanı Kaysın'ın eserlerinde kurda (canlıya) çok değer verilmiştir. Karaçay masallarında ise kurdun yeri ayrıdır ve çok önemli yer alır. Kurtla ilgili efsaneler, şiirler Karaçay folklorunda, edebiyatında çoktur. Bu kısa konuşmamın sonunda Bozkurda ithaf ettiğim şiirlerimi dile getirmek istiyorum.

 

Karaçay Malkar ve Gürcü İlişkileri

[s.81] Karaçay Malkar ile Gürcistan arasındaki orta çağlarda oluşan ilişkiler her geçen yüzyılda daha da sağlamlaşmış ve gelişmiştir. Bu dönemlerde akrabalık ilişkileri de gelişmiştir. Gürcü Kraliçesi Tamar'ın, As prensesi ve Kiyev prensi Andrey Bogolübovskiy'in oğluyla evlenmesi bu ilişkilerin başlangıcı sayılabilir. Öte yandan Karaçay Malkar ile Gürcüler arasındaki ilişkilerin her zaman problemsiz olduğunu söyleyemeyiz. Buna örnek olarak daha önce anlattığımız Tshavat haçını verebiliriz.

Karaçay Malkarlılar ile Gürcülerin özellikle İmereti Krallığı, Megreller ve Svanlarla ayrı ayrı ve yakın ilişkileri olmuştur. Karaçay Malkarlıların Otar, Rahay, Ebze, vs. gibi bazı sülalelerinin kökeni Svanlara dayanmaktadır. Karaçay Malkarlılar, Gürcülerin Raçi ve Ani şehirlerinde kurulan pazarlarına gelmişler, buralarda yün ve deriden yaptıkları ürünleri, hayvansal mamullerini [yağ, peynir, et vs] satmışlardır.

XVII. yüzyılda, Karaçay ve Malkarlılar, Rusya ile Gürcistan arasında bir köprü konumundaydı.

Rus-Kafkas İlişkileri Sürecinde Karaçay Malkar Ve Gürcistan İlişkilerinin Gelişmesi

XVI-XVII. yüzyıllarda ve daha sonraki dönemlerde Rusya, Kafkasya kavimleri ile olan münasebetlerini Kabardey üzerinden devam ettiriyordu. Çünkü bu dönemlerde Kabardey ülkesi, Kuzey Kafkasya'nın merkezinde ve stratejik öneme sahipti. Kabardey prensleri bu konumlarını akıllıca değerlendirmişlerdir. Rusya, Kabardeyleri çeşitli yöntem ve yollarla teşvikler vermiş, saygı göstermiş, soyluluk unvanları vermiş, hatta Kafkasya'da Rus siyaseti destekledikleri para yardımında bulunmuştur.

Öte yandan Rusya'nın, Kafkasya Ötesi ve Gürcüstan ile ilişkilerini geliştirebilmek için önce Malkarlılarla iyi ilişkiler kurması gerekiyordu. Bu dönemde Malkarlılar gelişmiş sosyal yapıya sahip bir toplumdu. Bu toplum "Beş Tav El" [Beş Dağ Ülkesi] deniliyordu. Bu beş ülkenin her biri kendi üst yönetimine bir "Töre" teşkilatına sahipti. Töre'nin üyelerini halk seçiyordu. [s.82] [Bu sayfada harita var] [s.83] Her bir ülkenin Töre teşkilatı "Ullu Malkar Töre"nin [Büyük Malkar Töresi] emri altındaydılar. Ullu Malkar Töre'nin yöneticisine de "Oliy" [vali] deniliyordu.

"Malkar" adı ilk olarak 1629 tarihli bir Rus belgesinde geçmektedir. Bu tarihte, Ocak ayında, Terek bölgesi Başkomutanı İ.P. Daşkov Moskova'ya yazdığı raporunda "Balkarlar"ın oturdukları bölgede gümüş maden yatakları bulunduğunu, bu maden yataklarının olduğu toprakların Kabardey prenslerinden Pşimaho Kambulat oğlu Çerkas'ın "kız kardeşinin oğullarına" ait olduğu söylemiştir.

Bu belge, Malkarlılar ile Kabardeyler arasında eskiden beri soylular arası akrabalıkların var olduğunu gösteriyor. Pşimaho'nun kız kardeşi, bir Malkar prensi ile evliydi. Gümüş madenlerinin olduğu topraklar da Malkar prensinin oğullarına "Apşi" ve "Abdullah"a aitti. Bazı belgelerde onları soy adı "Tazrekov" olarak geçiyor. Fakat bunun kesin doğru olup olmadığı bilinmiyor.

1636 yılında İmeretiya Kralı II. Levan, Rus sarayına elçi göndermiştir. Buna karşılık olarak 1639 yılında İmeretiya'ya Moskova'nın elçileri Pavel Zaharov, Fedot Bajenov gönderilmişlerdir. Rusya Çarı bir de, bu elçileriyle, yolları üzerindeki Malkar ülkesi prenslerine diplomatik bir mektup göndermiştir. Buna benzer diplomatik mektuplar Kabardey ve diğer prenslere de gönderilmiştir. Bu durum, Malkar prenslerinin Kafkasya'da ve Rusya'daki uluslar arası ilişkilerde egemen ve bağımsız olduğunu göstermektedir.

Rus Çarının diplomatik mektuplarını vermek üzere; Rus elçileri Elçin, Zaharov ve Bajenov, bugünkü Tırnavuz şehrinin yanında, Baksan vadisinde kurulu "El Curt" köyünde Karaçay prensleri olan Kamgut'un küçük kardeşleri Elbuzduk ve Gilaksan Kırımşavhallar'da 15 gün misafir kalmışlardır. Destanlarda anlatılan Kamgut'un anıt mezarı ve onun hanımı Goşayah Biyçe'nin kalesi bu köyde bulunmaktadır. Rus elçileri buradan Svanetya ve oradan da İmeretya kralına gitmek üzere yola çıkmışlardır.

Bir sonraki Rus Çarının elçileri Gürcistan'a, 1651 yılında Ogarı Malkar'dan, Suvkan-suv nehrinin üzerinden geçmişlerdir. N.S. Toloçanov ve A.İ. Yevlev'e [daha önce 1629 yılına ait belgede ataları anılan] Malkar prensi Artutay Aydabol konukseverlik göstermiştir. Onlara yol erzakları hazırlamış, yük hayvanları ve yanlarına bir bir kılavuz vermiştir.

Bir sonraki belgede, 1653 yılında İmeretya kralı Aleksandır'ın, Rus elçileri Jidovinov ve Poroşin'e Malkar prensi Canbolat Aydabol'u vaftiz edeceğini haber veren bir davetiye göndermiştir. [s.84] Bu arada Hıristiyanlığın Malkarlılara Gürcistan'dan geldiğini, buna kanıt olarak da Holam köyü yakınındaki kilise harabesinin duvarlarındaki Hıristiyan fresklerini gösterebiliriz.

1658 yılında, Rus-Gürcü ilişkilerini geliştirmek amacıyla, Gürcü kralı Teymuraz'ın liderliğinde bir grup Moskova'ya doğru yola çıkmıştır. Bu grubun yolu Malkar ülkesinden geçiyordu. Bu heyete daha önce adı geçen Malkar prensi Artutay Aydabol da katılmıştır. Malkar prensi Moskova'da, Gürcü kralı Teymuraz'la aynı seviyede itibar görmüş ve kendisine 40 samur postu hediye edilmiştir. Artutay Aydabol, Moskova'da yaklaşık bir yıl kalmıştır.

35 yıl sonra tahtan indirilen İmeretya kralı Arçil, Moskova'ya kaçmaya çalışıyordu. Dağlık Malkar ülkesinden düzlük yerlere geçince, Tarki kalesi yolu üzerindeki Tarki Şamhalı Buday ile Küçük Kabardey prensi Kulçuk Kelemet'in birlikleri ona saldırmışlardır. Uluslararası ilişkilerin kötü olduğu bu dönemde Tarki şamhalı Buday İranlılarla, Küçük Kabardey prensi Kulçuk Kelemet ise Kırımlılarla işbirliği içerisindeydiler. Bunların her biri Arçil'i kendi efendisine götürmek istemiştir. Fakat Arçil'i, Kulçuk esir almıştı ve 1693 yılının Ekim ayından Kasım ayına elinde tutmuştu. Ancak, belgelere göre, Arçil'in yakışıklılığı ve cesareti Kulçuk'un hanımını o kadar etkilemiş ki, gece vakti onun kaçmasına sağlamıştır. Arçil de "Basian"a kaçıp burada saklanmıştır. Onun adamları ise Digor'a gitmişlerdir. 28 kasım 1693 yılında Astarhan şehrindeki Rus yöneticileri Arçilin esir alındığını ve sonradan "Malk ırmağı ağzındaki Balkar ülkesine kaçıp orda saklandığı haberini" almışlardır. Terek komutanına 15 nisan 1694 yılında gönderdiği mektupta "Arçil'in Balkar ülkesinde olduğunu ve onun buradan çıkarılması gerektiğini" yazmıştır. 20 mayıs 1696 yılında Arçil, Rusya'nın büyük Prenslerine Joan Alekseyeviç'e ve Petro Alekseyeviç'e başından neler geçtiği hakkında mektup göndermiştir. Eylül ayında ise Arçil, Balkarya'dan çıkarılmıştır.

XVII. yüzyılın ikinci yarısından başlayarak Karaçay Malkarlılar hakkında bilgiler yazılı kaynaklara çokça girmeye başlamıştır. Karaçay Malkarlılar hakkında yazı yazanlar arasındakiler; Archangelo Lamberti [1654], Nikolay Vitsen [1652], Engelbert Komfera [1651-1716], Abri de La Motre [1674-1743] gibi kişilerdir. XVIII-XIX. Yüzyıla ait kaynaklar Karaçay Malkarlılar hakkında daha çok bilgi vermektedirler.
 

VI. Bölüm

Karaçay Malkarlıların Ataları

ALAN VE ASLAR

Hun-Bulgar kabileleri gibi Alan-Aslar da İskit ve Sarmatların torunlarıdır. Alanların adı bazı kaynaklarda As olarak geçer. M.Ö. I. yüzyıldan bu yana Kuzey Kafkasya'da yaşadıkları bilinmektedir. Fakat onların Kafkasya gerçek anlamda yurt tutmaları IV. yüzyılda olmuştur. IV-VII. Yüzyıllarda, Kafkasya'da Hun-Bulgar ve Hazarların hakimiyeti sebebiyle Alanların siyasi güçleri yoktu.

[s.63] Hazar Kağanlığının çöküşünden sonra, IX. yüzyılın ortalarında Alanların önü açılmıştır. Alanlar, bu fırsatı kaçırmamış, tarih sahnesine, Kuzey Kafkasya'nın önde gelen siyasi güçlerin biri olarak çıkmışlardır. Alanlar, Bizans- Kafkasya-Güney Rusya arasındaki cereyan eden ilişkilerde etkin rol oynamışlardır.

Alanlar Kuzey Kafkasya'da

Alanlar, Kuzey Kafkasya'da, M.Ö. I. yüzyılda duyulmaya başlamışlardır. Alanlar hakkında Romalı yazarlar bazı bilgi vermişlerdir. Alanların, Kuzey Kafkasya sınırları içerisinde gerçek anlamda yurt tutmaları, Hun kabilelerinin baskısı sonucu, M.S. IV. yüzyılda olmuştur. Bu dönemin çağdaşı Romalı tarihçi Ammianus Marcellinus 353-378 yılları arasında cereyan eden olaylar hakkında şunları yazmıştır; "Azak denizi etrafında, dilleri farklı olan kabileler yaşıyorlar. Bunlar, Aksamat, Meot, Yazıg, Roksalan, Alan, Melankhlen, Gelon, Agafirs kabileleridir." Yazar, Hunların, Avrupa bozkırlarında bütün kavimleri hakimiyet altına aldıklarını ve sıranın Alanlara [Alanlara önceden Massaget diyorlardı] geldiğini belirtmiştir. Tarihte Massaget diye anılan kavmin, Türkmenlerin [Türkmenistanlıların] ataları oldukları kesin bir şekilde saptanmıştır. Bu da Alanların en başından Türkçe konuşan bir kavim olduğunu ortaya koymaktadır.

Kuzey Kafkasya'nın orta kısımlarında, Alanlardan kalma arkeolojik eserler VII-XII. Yüzyıl dönemine aittir. Fakat Kafkasya genelinde, daha önceki dönemlere ait Alan mezarlıkları da bulunmuştur.

Alanların Kuban bölgesinden, şimdiki Karaçay topraklarından gerilemesi, bölgede Bulgar ve daha sonra da Hazarların etkin güç olarak yükselmeleriyle bağlantılıdır. Bu güçlerin baskısı dolayısıyla Alanlar Terek'in yukarı kısımlarına, Daryal geçidinde ve Digor topraklarına doğru kaymışlardır. VII-IX. yüzyıllar arasında Alanların adları eski tarih kaynaklarında pek geçmez olmuştur. Bunun nedeni, bu dönemde Araplar, Hazarlar ve Bizanslılar arasındaki yoğun askeri ve siyasi ilişkilerin cereyan etmesindendir. Bu dönemde Kuzey Kafkasya'da cereyan eden olayların içine eskiden beri Kafkasya'da yaşayan İskit, Hun ve Bulgarlar da karışmıştır.

Alanlardan kalan arkeolojik eserler, Karaçay topraklarında Baytal-Çaphan bölgesinde, [s.64] Kislovodsk şehri çevresinde, Baksan ve Çegem nehirlerinin kıyılarında, Nalçik şehri etrafında, Elkhot Kapısı yakınında, Terek'in yukarı ve orta kısımlarında, Daryal geçidinde, Digorya'da, Maiskiy şehri yanında ve diğer yerlerde bulunmuştur.

Proto Türklerin Kafkasya Ötesi ve Ön Asya Hareketleri

M.Ö. III. bin'in son üçte birinde, Kurgancılar, kuzeyden Güney Kafkasya'ya, Derbent geçidinden Dağıstan ve Krasnodar bölgesine nüfuz etmişlerdir. Bu geçit yolu, Dağıstan'daki Novotitarovski ve Utamış köylerinin yanındaki kurganlar aracılığı ile gözlenebilir.

Kafkasya Ötesi'ndeki arkeologlar bu bölgede kurgan kültürünün oluşmasını birdenbire olduğunu görüş birliğiyle kabul ediyorlar. Söz konusu kültürün de yabancı bir kültür olduğunu ifade ediyorlar. Bu anıtlar, Kafkasya Ötesi'nin birçok bölgesinde görülmektedir. Bunların en eskilerini ise Gürcistan'daki Bedeni köyünün yanındaki kurgan ve Azerbaycan'ın üç tepe kurganı vs. oluşturmaktadır.